ANKARA– Türkiye’de yaşlı nüfus, öbür yaş kümelerindeki nüfusa nazaran giderek artıyor. Global yaşlanma süreci olarak nitelendirilen “demografik dönüşüm” sürecine girdiği söz edilen ülkede, doğurganlık ve mevt suratlarındaki yavaşlamayla yaş yapısı hal değiştirdi.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran 65 yaş ve üzeri nüfus 5 yılda yüzde 24 artarak, geçen yıl 8 milyon 245 bin 124 şahsa ulaştı. Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı ise 2021 prestijiyle yüzde 9,7’ye çıktı.
Dataların tehlikeli boyutlara ulaştığı tabir edilirken, iktidar ve muhalefet partileri de siyasetlerini “yaşlılık” üzerinden yine şekillendiriyor.
O denli ki Meclis’te “yaşlılık ve yaşlılıkta yaşanan sıkıntıların araştırılması” bahisli komite kuruldu. Bu, siyasi partilerin çok uzun vakitten bu yana uzlaştıkları az bahislerden biri oldu.
CHP de Parti Meclisi Üyesi Aylin Yaman koordinatörlüğünde yaşlılara yönelik bir Siyaset Dokümanı hazırlamayı amaçlıyor. Bu kapsamda eylül ayında bir “Yaşlılar Çalıştayı” düzenleyecek olan CHP sonuçları kamuoyu ile paylaşacak. Türkiye’nin giderek yaşlandığını söz eden Yaman’a nazaran 15 yıl sonra 65 yaş ve üzeri nüfus 16-17 milyona çıkacak.
CHP’li Yaman ile partisinin ‘yaşlılık’ siyasetlerini, geleceğe ait tehlikeleri ve alınması gereken tedbirleri konuştuk:
CHP olarak önümüzdeki periyotta, yaşlılara yönelik sosyal/sağlık siyasetleri ve toplumsal hizmet tekliflerini içeren “Yaşlanan Nüfus Çalıştayı” düzenlemeyi planlıyorsunuz. Öncelikle bu türlü bir çalıştay fikri nasıl ortaya çıktı?
Yaşlanan nüfus yalnızca Türkiye’nin değil, tüm dünyanın gündeminde. Bugün dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 12’sini, yani 1 milyara yakın nüfusu 65 yaş ve üzeri yurttaş oluştururken, Türkiye’de bu oran, yüzde 9,5 olarak karşımıza çıkıyor. Yani ülkedeki 65 yaş ve üzeri nüfus, 8 milyon civarında. Türkiye son periyotta süratle yaşlanan ülkeler ortasında yer alıyor. Bizim, yaşlı nüfusun iki katına çıkma müddeti olarak tanımladığımız “yaşlanma hızımız”, 15 yıla karşılık geliyor. Bu müddet, Türkiye’yi, dünyanın en süratli yaşlanan ülkeleri ortasına sokuyor. Bu da şu demek oluyor: 15 yıl sonra 65 yaş ve üzeri yurttaş sayımız yaklaşık 16-17 milyon şahsa çıkacak.
‘NÜFUS YAŞLANDIKÇA YOKSULLUK ORANI DA ARTIYOR’
15 yıl sonra yaşlı nüfusunun iki katına çıkabileceğinden bahsediyorsunuz. Pekala, nüfusun yaşlanması ne manaya geliyor? Bu durum ne üzere tehlikelere yol açabilir?
Yaşlı nüfusun artmasının, ülkelerin sıhhat sistemlerine ve beraberinde elbette ki ekonomilerine büyük yükler getireceği söz edilebilir. Örnek verecek olursak 65 yaş ve üzeri bireylerin yüzde 90’ının en az bir kronik hastalığının olduğu düşünülecek olursa, sıhhate ayrılan bütçenin de daha yüksek olması gerekliliği doğuyor. Ayrıyeten nüfus yaşlandıkça yoksulluk oranı da artıyor. Türkiye’de içinde bulunduğumuz ekonomik durum, yaşlılarımızın geçimini zorlaştırıyor ve büyük bir çoğunluğunun açlık sonunun altında hayatlarını sürdürmesine neden oluyor. Bu da beraberinde kayıt dışı ekonomiyi tetikliyor. Münasebetiyle biz 65 yaş ve üzeri yurttaşlara, hem tıbben, hem toplumsal, hem hayat refahı tarafından, hem de ülke iktisadı açısından siyasetler öngörmemiz ve ona yönelik birtakım tedbirler almamız gerekiyor. Yani tehlikeyi fark etmeli ve derhal harekete geçmeliyiz. Yani burada da devreye proaktif siyasetler giriyor.
Çalıştay da bu çerçevede mi şekillenecek?
Çalıştayda, sağlıklı ömür için kurgulanması gereken kent yapısı, sürdürülebilir yaşlanma siyasetleri, tüm yaşlı nüfusu kapsayan siyasetler, yaşlı bakım ve kademelendirilmiş rehabilitasyon modelleri ve yaşlanan nüfus için dijital okuryazarlığın artırılması sistemlerinin tartışılacağı masalar olacak.
‘YAŞLANAN NÜFUS’ POTANSİYELİNİ AVANTAJA DÖNÜŞTÜREBİLİRİZ’
Türkiye’de ‘yaşlılık’ konusu hangi bakış açısıyla ele alınıyor? Hangi alanlarda üretilen siyasetler tahlil olur?
Türkiye’de yaşlıya bakış açısı büsbütün ekonomik yük üzerinden tanımlanıyor. Meğer siz ‘yaşlanan nüfus’ potansiyelini yanlışsız yönlendirebilirseniz bu bir avantaja dönüşebilir.
Nasıl yani?
Şöyle: Bizim öncelikle yaşlının açlık ve yoksulluk hududundan çıkarılarak toplumsal yaşama katılabileceği bir maddi takviyesi sağlamamız gerekiyor. Sonra sıhhat sistemini, gözetici aile hekimliğini merkeze koyarak, yine planlamamız gerekiyor. Sıhhatte dönüşüm siyasetleri nedeniyle son 20 yılda, Türkiye’de birinci basamak sıhhat hizmetleri büsbütün geri plana atıldı ve yaşlıların sıhhate erişimi daha da zorlaştı. Halbuki tüm dünyadaki sistem, öncelikle hasta etmemek üzerine yürütülür yani hami sıhhat hizmetleri devreye girer. Bu da hem hastanelerin yükünü azaltır, hem de aile hekimlikleri üzerinden hastalar sıhhat sistemine daha kolay erişir. Son olarak da tedavi… Bizim sondan başladığımız bir sıhhat sistemi kurgumuz var. Asıl yapmamız gereken, kişinin yaşlılık evresine gelmeden, hasta etmemek prensibini önemsemek. Bizim bu işe yoğunlaşmamız gerekirken son 20 yılda birinci basamak sıhhat hizmetleri çok ihmal edildi. Dev garantili hastaneler kurarak tedaviye yoğunlaşıldı.
Pandemi devrinde de bilhassa 65 yaş ve üzeri yurttaşlar için sıhhate erişim kısıtlandı…
Katiyetle. Pandemi devrinde en büyük mağduriyetler 65 yaş ve üzerinde yaşandı. Hastalıktan da en çok o kümede yer alanlar etkilendi. Hasebiyle bizim onları koruyacak bir sıhhat hizmeti kurgulamak üzere bir zorunluluğumuz var. Bugün Türkiye’de bir aile doktoruna yaklaşık 3 bin 400 vatandaş düşüyor. Bu çok yüksek bir sayı. Halbuki gelişmiş ülkelerde bu ortalama, bin 500 civarında. Bu yüzden de birinci basamak aile hekimliğini güçlendirmemiz, vatandaşın sıhhatini koruyabilecekleri süreçler için vakit yaratmamız gerekiyor.
CHP’NİN YAŞLILIK SİYASETLERİ: DİJİTAL TRANSFORMASYON
Tam da bu noktada parti olarak, sizin sözlerinizle ‘yaşlanan nüfus’ potansiyelini nasıl avantaja dönüştüreceksiniz? Bu bahisteki politikalarınız neler?
Aslına bakarsanız bizim yaşlılar ile ilgili siyasetimiz 5 başlık üzerinde şekilleniyor. Birincisi sıhhat alanındaki düzenlemeleri içeriyor. Yani öncelikle tıbbi meselelerine tahlil üretmek gerekiyor. Şahısların 65 yaşa ruhsal ve fizikî biçimde sağlıklı girmesi çok değerli. Bizim kollayıcı hekimlik siyasetleri ile bunu sağlamamız gerekiyor. Etkin ve kaliteli yaşlanma sağlanmalı. Faal yaşlanmayı sağlayacak sosyolojik bir ortam sağlamak ve toplumsal hizmet uzmanlarını devreye sokmak bakış açımızın çerçevesini oluşturuyor.
İkinci olarak mahallî idarelerin ‘yaşlı dostu kentler’ bakış açısıyla uyumlu çalışması değerli. Gerçekten biz bu kavramı Türkiye geneli tüm CHP’li belediyelerde uygulamaya çaba ediyoruz. Bu kapsamda erişilebilir hastane, yaşlı dostu park ve bahçeler, yaşlı uyumlu ulaşım, tüm kentsel uygulamaların 65 yaş ve üstü şahısların de kullanabileceği bir kurguda planlanması için çalışıyoruz. Üçüncü bahis, merkezi idare ile lokal idarenin bu bakış açısıyla entegrasyonunu sağlamak. Dördüncü olarak da yaşlılara yönelik toplumsal ve sıhhat siyasetlerinin geliştirilmesini kapsıyor. Meskende bakım, rehabilitasyon merkezleri, palyatif bakım üzere hami ve tedavi edici sıhhat hizmetleri…
Yaşlılık ile ilgili son siyasetimiz da ‘Dijital dönüşüm.’ Yani yaşlının dijital okuryazarlığını artırmak. Bilhassa pandemi periyodunda bu gereksinim daha görünür oldu. Biz bu eğitimleri yaşlılara, hayatın içinde kalabilmeleri ismine verebilmeliyiz.
‘GECİKMİŞ LAKİN YERİNDE BİR KOMİSYON’
AK Parti de yaşlılık sıkıntısının ele alınacağı adımlar atıyor. Son olarak “yaşlılık ve yaşlılıkta yaşanan sıkıntıların araştırılması” için Meclis’te bir kurul kuruldu. Siyasi partilerin çok uzun vakitten beri uzlaştıkları bahislerden biri oldu. Bu komite ile entegre bir çalışma yürüteceksiniz. Meclis’te bu bahisle ilgili kurul kurulmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?
TBMM’de kurulan ‘yaşlılık’ komitesi gecikmiş bir komite aslına bakarsanız. İktisat, sıhhat ve toplumsal siyasetleri şekillendirirken odağa aslında yaşlıları da koymak gerekiyor. Kurul da bu çerçevede kuruldu. Çok da yerinde oldu. Münasebetiyle komitede merkezi idareye önemli geri bildirimler akacaktır diye düşünüyorum. Burda kıymetli olan, akılcı, sürdürülebilir, dataya dayalı, dünya uygulamalarını takip eden ve gaye odaklı siyasetler üretebilmek.