Cahit Zarifoğlu 1940 yılında Ankara’da doğdu. Siverek’te başladığı eğitim hayatını lise sonuna kadar Maraş’ta tamamladı. Burada fikir ve yazı hayatımıza damga vuran “Yedi Hoş Adam”ın altısıyla tanışıp halkaya dahil oldu. Akabinde İstanbul Üniversitesi Alman Lisanı ve Edebiyatı Kısmında okudu. Öğretmenlik ve çevirmenlik yapan Zarifoğlu, Açı ve Mavera mecmualarını çıkardı. Şiirleri çoğunlukla Mavera, Diriliş ve Edebiyat mecmualarında yayımlandı. 1987 yılında İstanbul’da vefat ettiğinde geride 14 kitap bıraktı. Kimi yapıtları ise vefatının akabinde yayınlandı.
Cahit Zarifoğlu’nun tüm yapıtlarını tek çatı altında toplayan Ketebe Yayınları, birinci olarak muharririn sekiz kitabını okurla buluşturdu. Zarifoğlu hayattayken yayınlanan bu kitaplar birinci baskılarına en yakın formatta hazırlandı. Değişen dilbilgisi kurallarına nazaran tekrar ele alınan yapıtların devamı ve çocuk kitapları önümüzdeki aylarda tekrar Ketebe etiketiyle raflardaki yerini alacak. Ayrıyeten muharririn kitaplaştırılmamış metinleri de başka bir çalışma yapılarak yayın hayatına kazandırılacak.
İlk etapta Zarifoğlu’nun İşaret Çocukları, Yedi Hoş Adam, Menziller, Kaygı ve Yakarış isimli şiir kitapları ile İns isimli hikaye kitabı, Yaşamak isimli günlüğü, Savaş Ritimleri isimli romanı ve Bir Değirmendir Bu Dünya isimli deneme kitabı yayınlandı.
ZARİFOĞLU ŞİİRİNDE KÖŞE TAŞLARI
İkinci Yeni akımı şairlerinden Zarifoğlu, vakitle lirikten epiğe toplumsal şiirden tasavvufi temalara geçiş yapar. Yayınladığı şiir kitapları bu dönüşümün göstergesidir. Zarifoğlu şiirleriyle güya değişimin kaçınılmaz olduğunu belirtirken, kıymetli olanın şairin sıkıntısı olduğunun altını çizer.
Zarifoğlu’nun birinci şiir kitabı olan İşaret Çocukları, geniş çağrışım gücüyle yaşadığı günü ve geçmişi poetik olarak irdelerken saf ve özel bir lisanın peşinden koşar. Türk şiirinde lirikten epiğe ustalıkla geçişin en düzgün örneği olan Yedi Hoş Adam, Zarifoğlu şiirinin doruğu kabul edilebileceği üzere, Türk şiirinin de başyapıtları ortasında sayılır. Zarifoğlu üçüncü şiir kitabı Menziller’de konutunu genişletir, geleceğe dair tasarısını: tarih, tabiat ve aile üzerinden kurarken toplumsal şiire geçiş sağlar. Şairin son şiir kitabı olan Endişe ve Yakarış’ta tasavvufi kelam varlığının ve halinin arttığı görülür. Dehşet ve ümitle, olgunluk periyodunda kendine yeni bir telaş edinen Zarifoğlu, dünyanın geçiciliğini durağanlıkla değil aksine dünyaya ve komşu coğrafyalara ağırlaşarak şiirine dahil eder.
“Hayret ve varolma tıkandı
Hayret ve hâyâ tıkandı
Hayret ve hayret ve hayret
İlk kere geriye dönmek gerekiyor
Dağları yokladınız mı dilsiz duranları
Bir de kulak kesilince
Dağ konuşur – Hayır konuşmaz mı”
ŞİİRDEN YONTULAN KURMACALAR
Her hikayesinde binbir yazgıyı, kaygıyı ve sesi barındıran Cahit Zarifoğlu’nun düşlerden, yaşamdan ve kendi şiirinden yonttuğu hikaye kitabı İns, kimi vakit yeri ve ânı şahsen müphemleştirirken kimi vakit da yaşamın ürpertici gerçekliğiyle yüzleştiriyor okuru. Zarifoğlu’nun günlüğü Yaşamak ise günlerin kendisinden çok ne barındırdığını anlatır. Cahit Zarifoğlu’nun ömrüne dair pek çok ayrıntısı veren kitap, devrin edebiyatçıları ve yazın dünyasıyla ilgili de değerli anekdotları içeriyor.
“Karşılaştık. Caddeden meskenlere gerçek gittik. Ağaçlı bir yamacın kenarını dönen asfaltın kıyısındaki sıralardan birine oturduk. Gemiler neredeyse kuş bakışı görünüyorlar. Sudaki harikulade düzlük, çepeçevre konutlarla dolu kıyıları, karşı Çamlıca sırtlarındaki ağaçları ve kendilerini havaya bırakmış martıları büyülemişti güya. Renkler donuklaşıyor. Tahta sırada susarak oturduk. Birbirimizle içimizden konuştuk. Ben onunla içimden konuşuyordum. Birbirimize bakmadan denize baktık. İstanbuldu. “Sensin” dedim. Değişiklik olsun, kendimizden çıkalım, diğer bir kişiliği deniyerek o feci konuşamamayı dağıtmak için. Bir şey söyleyemedi. Ben de nasıl devam edeceğimi bilemedim.”
Savaş Ritimleri isimli romanda müellif, Afganistan’ın Ruslar tarafından işgalini Seyyid Amad isimli çocuk kahramanın lisanından anlatır. Romanda bir yandan Afgan halkının yürekli uğraşı verilirken bir yandan da kazanılan zafere taban hazırlayan İslami hayat pratiklerinin de altı çizilir.
GEÇMİŞTEN BUGÜNE GÜÇBİRLİĞİ DAVETİ
İçerisinde 58 denemenin olduğu Bir Değirmendir Bu Dünya isimli deneme kitabı, Cahit Zarifoğlu’nun 1977’den 1984 yılına kadar yazmış olduğu makaleleri içeriyor. Afganistan’ın işgali, İran İslam İhtilali, Hama Katliamı, 12 Eylül İhtilali ve Türkiye’deki modernist akımlar üzere etkilendiği olayları yazılarında işleyen şair bize, tecrübelerimizi birbirimize aktarmamız ve içinde kaybolduğumuz labirentten çıkışını birlikte bulmamız için güç birliği yapmayı teklif ediyor.
“Ben, bende olup bitenleri, kurt kapanlarıyla dolu labirentimi, kara bulutumu, saçını çıkarmasını beklediğim güneşimi, kendi değirmenimi enine uzunluğuna anlattım üzereyim. Siz de kendi labirentinizde çıkmazlarda yanılıp dönerken bakarsınız karşı karşıya geliveririz. Selamlaşmamız, kucaklaşmamız, tecrübelerimizi birbirimize aktarmamız ve çıkışı birlikte bulup labirenti deneycinin başına indirmemiz için tahminen de güçbirliği yaparız. Bundan bu türlü, ne dersiniz?”
Edebiyatımızın şık kalemi, çocukların ve yetişkinlerin dünyalarında kıymetli izler bıraktı. 47 yıllık ömrünü niyete ve yazmaya adayan Zarifoğlu’nun vakti aşan dizeleri ve cümleleri ile seyahat yapmak isteyenler, bu hoş adamla yeni sulara yelken de açabilir, geçmişi yad edip hoş adamların hoş atlara binip gitmediği günlere dönüş de yapabilir.